نظرگاه های شهری

نظرگاه‌ های شهری در قالب چهار گروه پل‌های عابر پیاده، برج‌های دیده‌بانی، مسیرهای پیاده در ارتفاع و سکوها دسته بندی می‌شوند.

نظرگاه های شهری- پل‌های عابر پیاده

پل‌های عابر پیاده اولین شکل نظرگاه‌ های شهری هستند که تنوع زیادی از نظر فرم دارند، از پل‌های تیرچه‌ای با سیستم بارهای خمشی گرفته تا پل‌های خرپایی با تیر و همچنین ساختارهایی متشکل از عناصر کششی و متراکم مانند پل‌های قوسی و طنابی.

نظرگاه های شهری-برج‌های دیده‌بانی یا نظرگاه

لذت بردن از چشم‌اندازهای اطراف، در ارتفاعی بالاتر از سطح زمین یکی از خصوصیات انسان است که به یکی از ابعاد مهم معماری در سطح جهان تبدیل شده است. برج‌های دیده‌بانی به عنوان نوع دیگری از نظرگاه‌ های شهری به بازدیدکنندگان این امکان را می‌دهند که از آن‌ها بالا رفته و به به اطراف خود نگاهی بیندازند، بدین ترتیب می‌توانند از لذت دیدن زیبایی‌های اطراف استفاده کنند، در عین حال این عناصر منحصر به فرد خود به عنوان یک عنصر شاخص در محیط محسوب می‌شوند.

طبق مقاله راعی با عنوان «برج‌های دید‌ه‌بانی:‌ عناصر نوشناخته‌ای از نظام دفاعی حومه نیاسر کاشان» بررسی تجربه شکل‌گیری برج‌های دیدبانی به عنوان نظرگاه های شهری در گذشته بیانگر این است که امنیت اولین عامل شکل‌گیری این عناصر بود. این عناصر  علاوه بر تأمین دید مناسب، به تنهایی می‌توانستند محدوده وسیعی را تحت پوشش خود قراردهند. حضور قلعه‌ها، عناصر دفاعی و برج‌های دیده بانی در منطقه، نظام دفاعی ویژه‌ای را در محدوده به وجود می‌آورد که به صورت جداگانه و منفرد یا در ترکیب با قلعه‌ها، نمود می‌یافت. این عناصر دفاعی، به کشاورزان پناه و امنیت می‌داد و سبب می‌شد تا آنها مدتی طولانی را کنار زمین های کشاورزی خود با آرامش، روزگار بگذرانند، به گونه‌ای که گاه برج‌های دیده‌بانی به محل دایمی زندگی آن‌ها تبدیل می‌شد.

نظرگاه های شهری-مسیرهای پیاده در ارتفاع (Elevated Walkways)

ایده‌ی شبکه مسیرهای پیاده در ارتفاع به عنوان گونه ای از نظرگاه های شهری، ایده‌ی چندان جدیدی نیست و طی دهه‌های گذشته در بسیاری از شهرهای آمریکای شمالی و آسیا اجرا شده است. به عنوان مثال یکی از نمونه‌های اولیه سیستم‌ پیاده‌رو در ارتفاع، در مرکز شهر ساخته شد تا ساختمان‌های بخش اسکله Collyer را از طریق مسیرهایی با فضاهای خرید در ارتفاع، به فضای کناره آب متصل کند. این پروژه توسط URA برنامه‌ریزی شده و از طریق برنامه فروش زمین توسط دولت اجرا شد. نمونه‌ای دیگر، مسیرهای پیاده‌ای است که چندین فضای تجاری خرده‌فروشی را در طبقه دوم به یکدیگر متصل می‌کند. در مواردی که در سطح یا طبقه اول فضای ایمن و قابل دسترسی برای حرکت افراد پیاده وجود ندارد یا اینکه زیرساخت‌های پیاده‌روی ضعیف است، شبکه مسیرهای عابر پیاده که در ارتفاع ساخته می‌شوند گزینه‌ی بسیار مناسبی بوده و بر جذابیت‌ها و ارزش‌های مکان می‌افزاید. این شبکه عابران پیاده را از ترافیک جریان عبوری در سطح جدا کرده و فضای امن و مناسبی را برای حرکت آنان فراهم می‌کنند. علاوه‌بر‌این، این فضاها مسیرهای جایگزینی را برای پیاده‌روی فراهم می‌کنند.

غالبا مسیرهای عریض حرکت سواره، ساخت شبکه مسیرهای پیاده را در ارتفاع توجیه می‌کند، اما این مسیرها با اینکه یک راه‌حل عملکردی خوب برای نظرگاه های شهری هستند، می‌توانند هزینه‌‌های زیادی را برای احداث بر شهر تحمیل کنند، به ویژه زمانی که مسیرهای پیاده در شهر بدون توجه به جریان ترافیک پیاده عبوری طراحی می‌شوند.

مسیرهای پیاده‌ای که در ارتفاع طراحی شده‌اند دارای نکات مثبتی هستند مانند اتصال بهتر بین نقاط و راحتی بیشتر عابرین پیاده، به ویژه زمانی که مسیرهای دسترسی سواره عریض بوده و سرعت حرکت در آن‌ها بالاست. علاوه‌بر‌این، این مسیرها در نقاطی که فعالیت‌های عابران پیاده زیاد و تراکم ساختمان‌ها بالاست، سیستم مسیرهای پیاده در سطح را تکمیل می‌کنند. این دستاورد‌ها در نهایت منجر به بهبود زندگی شهری می‌شود. این نوع از مسیرهای پیاده بایستی با توجه به اصولی ساخته شوند تا از اثرات منفی وجود آن‌ها در فضا جلوگیری شود، اصولی از جمله:

• برنامه‌ریزی و تهیه طرح با اولویت‌بخشی به عابران پیاده
• اولویت‌بخشی به طبقه اول
• طراحی برای تکمیل سیستم‌های موجود
• طراحی برای یکپارچه شدن با ساختمان‌های موجود
• ارزیابی اثرات طرح روی نمای ساختمان
• جلوگیری از بستن کریدورهای دید مطلوب
• حفظ حریم خصوصی کاربران ساختمان‌های مجاور
• عمومی بودن فضا

نظرگاه های شهری-سکوها (Platforms)

برخی از پل‌ها مستقیما به مکانی می‌رسند که در شرایط عادی جز با عبور از چیزی نمی‌توان به آن‌جا رسید. از این نقاط به دلیل شرایط به خصوصی که دارند می‌توان کریدورهای دید ارزشمندی دریافت کرد و آن ها را تبدیل به نظرگاه های شهری نمود. استفاده از سکوهایی با دیدهای استراتژیک و ارزشمند به یکی از شیوه‌های جذب توریست، به ویژه در مناطق کوهستانی و مناطقی با دیدهای اکولوژیک تبدیل شده است. در چنین سازه‌هایی الزامات طراحی از حساسیت بالایی برخوردار است. این سازه‌ها باید با احترام به زمینه طبیعی خود ساخته شوند و با آن ترکیب شوند، به طوری که به عنوان عناصر مجزایی از زمینه دیده نشوند.

سکوها اغلب دارای یک کنسول بزرگ هستند، بنابراین در معرض بارهای ساکن و پویا قرار می‌گیرند. خصوصیات لرزشی سازه بایستی به خوبی مورد بررسی قرار گیرد تا از به وجود آمدن حس حالت تهوع و ترس در اثر سرعت و یا حرکات نامتعارف افراد جلوگیری شود. این امر با نصب جاذب‌های ارتعاش (ارتعاش ناشی از بارهای پویا) قابل دستیابی است.

سکوها باید کاملا ایمن بوده و به خوبی روی زمین محکم شوند تا از فرونشست یا بلند شدن آن‌ها جلوگیری شود. خصوصیات زمین در اینجا نقش مهمی ایفا می‌کند. برای زمین‌های سنگلاخ و ناهموار، به ویژه در مناطق کوهستانی، راه‌حل‌های خاص‌تری مورد نیاز است. خاک‌هایی با حالت یخبندان دائمی که در برخی مناطق کوهستانی مرتفع مانند آلپ وجود دارد، چالش خاصی را برای طراحی و استقرار سکوها ایجاد می‌کند. در چنین نقاطی نصب ایمن و درست سازه‌های نگهدارنده پشتیبان بسیار مشکل است. همچنین این احتمال وجود دارد که لایه‌ی رویی خاک در طول زمان آب شده و خواص مکانیکی خاک کاملا تغییر کند. با استقرار شمع‌های بلند و قلاب‌ها و عناصر پشتیبان در بخش‌هایی از زمین که یخ‌زده نیستند می‌توان سکو‌ها را جانمایی کرد.

مسئله مهم دیگری که می‌تواند طراحی و ساخت سکوها را به عنوان نظرگاه های شهری تحت تأثیر قرار دهد، مسئله ساخت خود آن‌هاست. غیرقابل‌دسترس بودن بسیاری از این مناطق سبب می‌شود که ساخت مستقیم اجزا در محل امکان‌پذیر نباشد، لذا برای نصب آسان سکوها لازم است که تمام اجزا تا حد امکان به صورت پیش‌ساخته تهیه شده و جهت مونتاژ به محل آورده شوند. حتی ممکن است برای نصب آن‌ها از هلی‌کوپتر استفاده شود. نصب قطعات با هلی‌کوپتر نیازمند دقت و مهارت بالایی هم از جانب خلبان و هم از جانب متخصصین و برنامه‌ریزان است. لازم است تمام قطعات به دقت وزن شوند و نصب آن‌ها دقیقا برنامه‌ریزی شود، زیرا در چنین شرایط دشواری تنظیمات و اصلاحات بعدی می‌تواند منجر به تحمیل هزینه‌های سنگینی از نظر زمانی و مالی گردد.

منابع

Keil, A. (2013). Pedestrian bridges: Ramps, walkways, structures. Walter de Gruyter.

Elevated Pedestrian Linkways — Boon or Bane?, Center for liveable cities, Singapore.

https://architecturecompetitions.com/architecture-of-observation-towers

راعی، حسین (1391). برج‌های دید‌ه‌بانی:‌ عناصر نوشناخته‌ای از نظام دفاعی حومه نیاسرکاشان. مرمت آثار و بافت‌هاي تاریخی، فرهنگی. دوره دوم، شماره چهارم، ص 47-65.

پروژه های گروه معماری کارند

نظرگاه و پل باغ پیاده پارک جی